Kalabanan sa mga kandidato para sa pagkapresidente sa May 2022 elections ang nagapati nga ang sistema ang dapat basulon sa korapsyon, nga ginapatihan nagabalor P700 billion kada tuig.
Sa pagsugod sang ikaduha nga presidential debate nga gin-organisa sang Commission on Elections sang Domingo, ginpamangkot ang mga kandidato kun ang korapsyon bala ang bangud sa kaluyahon sang tawo ukon sang sistema.
Sa siyam ka mga presidential candidates nga nagtambong sa debate, isa lamang ang nagapati nga ang tawo nga nagapamuno sang gobyerno ang balasulon sa korapsyon samtang duha ang nagapati nga lunsay tawo kag sistema ang may sala.
Ang nabilin naman ang gintudlo ang sistema.
Ginpahayag ni Senator Panfilo Lacson nga ang problema ang yara sa implementasyon sang mga layi kaangay sang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, Anti-Red Tape Act kag Government Procurement Act.
Suno kay Lacson, indi maluya ang sistema bangud madamo sang layi, mga institusyon nga nagapadalagan apang ang basulon ang kaluyahon sang tawo sa gobyerno.
Bilang isa ka anay chief sang Philippine National Police, nagapati si Lacson nga agud mauntat ang korapsyon, ang isa ka pinuno ang dapat mangin ehemplo.
Nagapati naman si Vice President Leni Robredo, Senator Manny Pacquiao kag Dr. Jose Montemayor Jr., nga lunsay ang tawo kag sistema ang dapat basulon para sa korapsyon.
Suno kay Robredo, may kaluyahon ang tawo kag ang sistema.
Suno sa iya, ang layi, dapat ginapilit ang mga public officials nga mangin maayo kag matarong.
Ginpahayag man sini nga dapat may transparency kag people empowerment agud mapunggan ang mga public officials nga maghimo sang sala.
Sa bahin naman ni Pacquiao, nagpromisa ini nga magtukod sang isa ka “mega priso” para sa mga corrupt nga opisyales kun siya ang mangin Presidente.
Suno sa Senador, kun siya ang testingan lamang sa sulod sang anum ka tuig, makit-an ang mega prison nga puno para sa mga corrupt nga opisyal.
Nagapati man ini nga ang leadership kag political will ang makapugong sang korapsyon sa gobyerno kag ang pag-automate sang government transactions ang magahukas sang mga oportunidad para sa korapsyon.
Nagapati naman si Montemayor nga apisar nga may yara sang hugot nga mga layi batok sa korapasyon, ang isa ka corrupt nga persona ang magapangita gid sang pamaagi agud malutsan ini.
Sa pihak nga bahin nagapati man ini nga ang indi maayo nga mga polisa sa gobyerno ang makaduso sa isa ka tampad nga opisyal nga mangin corrupt.
Ang nabilin nga mga kandidato ang nagapati naman nga ang korapsyon sa gobyerno ang sarang nga ma-address paagi sa pagpakusog sang sistema ukon pag-ilis diri.
Ginpropose sang negosyante nga si Faisal Mangondato nga iabolish ang “old system” sa gobyerno agud mapunggan ang korapsyon.
Suno sa iya, bangud nga daan na ang sistema, wala ini nasanto sa kinahanglanon sang gobyerno.
Suno diri, dapat nga bayaan na ang daan nga sistema kag magpadulong sa bag-o nga sistema.
Ginpahayag naman ni Manila Mayor Isko Moreno nga ang solusyon sa korapsyon amu nga limitahan ang human discretion sa mga transaksyon sa gobyerno.
Ini ang mahimo suno sa iya paagi sa pag-adapty sa teknolohiya kaangay sang iya ginahimo sa Manila.
Ginsuhestiyon naman ni labor leader Leody de Guzman nga mas pasanyugon ang anti-corruption laws, ireinforce ang mga institutions nga nagalagas sa mga corrupt nga opisyales kag irevise ang election system agud ang mga persona nga naangot sa korapsyon kasubong man ang mga traditional politicians kag mga miyembro sang political dynasties ang indi na mahatagan sang tiyansa nga makapungko sa pwesto.
Nagapati naman si Former Defense secretary Norberto Gonzales nga ang Charter change ang sabat sa korapsyon.
Nagapati ini nga agud makaangkon sang matarong nga lider, dapat islan man ang sistema sang pagpadalagan sang gobyerno.
Sa idalum sang parliamentary system suno sa iya, magagwa ang matuod-tuod nga mga pinuno.
Suno naman kay former presidential spokesperson Ernie Abella, ang korapsyon ang nagakatabo bangud sa sala nga polisa sa gobyerno.
Suno sa iya, dapat nga ilakip ang civil society kag iactivate ang mga ini sa pagpagkigbahin sa local governments.
Si anay Senator Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ang nagaisahanon nga presidential candidate nga wala sa debate.
Ang dugang nga mga topiko nga gindiskusyunan sa second presidential debate ang bantayan sa aton nga mga balita national.
